Różnica w czasie do progresji nie jest czynnikiem predykcyjnym przeżycia zależnego od raka stercza u chorych leczonych natychmiastową lub odroczoną hormonoterapią - wyniki badania EORTC 30891 z 12-letnim okresem obserwacji

Eur Urol. 2014; 66: 829-838

Studer UE^a, Whelan P^b, Wimpissinger F^c, Casselman J^d, de Reijke TM^e, Knönagel H^f, Loidl W^g, Isorna S^h, Sundaram SKⁱ, Collette L^j

^a Department of Urology, Inselspital, Bern, Switzerland
^b St. James Hospital, Department of Urology, Leeds, UK
^c Department of Urology, Rudolfstiftung Hospital, Vienna, Austria
^d Department of Urology, Damiaan Ziekenhuis, Oostende, Belgium
^e Department of Urology, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam, The Netherlands
^f Department of Urology, University Hospital of Zurich, Zurich, Switzerland
^g Department of Urology, Krankenhaus Barmherzige Schwestern, Linz, Austria
^h Department of Urology, Hospital Nuestra Senora Del Pino, Las Palmas, Spain
ⁱ Mid Yorkshire NHS Trust, Department of Urology, Pinderfields Hospital, Wakefield, UK
^j EORTC Headquarters, Department of Statistics, Brussels, Belgium

Większość badań nad korzyściami wynikającymi z ADT (androgen deprivation therapy) u chorych z rakiem stercza ocenia czas do wznowy biochemicznej (wzrost PSA) lub odsetek chorych z przerzutami odległymi po ich włączeniu do badania. W przedstawionym artykule celem badania była odpowiedź na pytanie, czy różnica w czasie do progresji choroby (wzrost PSA lub przerzuty odległe) wpływa na przeżywalność chorych. Chcąc odpowiedzieć na to pytanie autorzy przeanalizowali wyniki długoterminowego badania EORTC 30891 porównującego natychmiastową hormonoterapię (n=492) z odroczoną (n=493) do czasu wystąpienia objawów klinicznych raka stercza lub objawów raka zagrażających życiu w grupie chorych T0-4 N0-2 M0. W badanych grupach porównano czas do obiektywnej progresji choroby (nowe przerzuty odległe w badaniach obrazowych, kompresja moczowodu przez guza z następowym wodonerczem, itp., natomiast nie wzrost PSA, fosfatazy alkalicznej), czas do wystąpienia choroby hormonoopornej, a także przeżywalność zależną od raka stercza oraz przeżywalność całkowitą. Po średniej obserwacji obu grup przez 12,8 lat 78% chorych zmarło. Rak stercza był przyczyną tylko 35% zgonów, natomiast odsetek zgonów z przyczyn sercowo- naczyniowych wyniósł 33%. Czynnikiem prognostycznym śmierci z powodu raka stercza w obu badanych grupach był czas podwojenia wartości PSA (PSA-DT). Chorzy z PSA-DT poniżej 12 miesięcy mieli 3-4-krotnie większe ryzyko zgonu z powodu raka stercza. Wykazano, że czas prowadzenia odroczonej terapii hormonalnej wyniósł zaledwie 31% czasu terapii natychmiastowej, co związane było z jakością życia chorych i kosztami ich leczenia. Regularne kontrole scyntygraficzne kości przyczyniły się do minimalnego odsetka złamań patologicznych w trakcie całego badania w obu grupach. Czas do wystąpienia obiektywnych objawów postępu choroby był znamiennie krótszy w grupie leczonej odroczoną hormonoterapią (odsetek progresji 42% vs 30% w 10-letniej obserwacji; p<0,0001). Co ciekawe, czas do wystąpienia choroby hormonoopornej był w obu grupach porównywalny (p=0,42), a śmiertelność zależna od raka stercza także nie różniła się znamiennie statystycznie. Wykazano dłuższą przeżywalność w grupie chorych z rakiem stercza wysokiego ryzyka (z wyjściowym PSA >50 ng/ml i PSA-DT<12 miesięcy), którzy zmarli w 3-5 lat od postawienia diagnozy, a leczeni byli natychmiastową hormonoterapią. W tych przypadkach natychmiastowa hormonoterapia jest postępowaniem z wyboru. Wyniki analizy wykazały, że manipulacja hormonalna wdrażana na różnych etapach choroby wpływa na czas do wystąpienia objawów postępu choroby, co jednak nie przekłada się na wydłużenie przeżywalności zależnej od raka stercza. Stosowanie terapii odroczonej może znamiennie skrócić czas leczenia hormonalnego i wynikających z tego objawów ubocznych, lecz jest ono niewłaściwym postępowaniem u chorych z rakiem stercza szybko postępującym. W ostatecznym podsumowaniu wyników badania EORTC 30891 autorzy wykazali 30% zmniejszenie odsetka przerzutów odległych w 10-letniej obserwacji w grupie leczonej natychmiastową hormonoterapią, natomiast brak różnic statystycznie znamiennych w czasie do hormonoopornej fazy choroby i czasu przeżywalności zależnego od raka stercza. Z terapii natychmiastowej korzystają chorzy z agresywną postacią raka stercza, którzy umierają do 5 lat od rozpoznania raka. U pozostałych chorych można bezpiecznie stosować terapię odroczoną, w której znamiennie skraca się czas hormonoterapii, jeżeli w ogóle jest ona potrzebna.

Oprac.: dr n. med. Tomasz Drewniak