Streszczenie |
Na kamicę dróg moczowych choruje obecnie około
10% populacji. Konieczna staje się skuteczna
metafilaktyka choroby. Celem badania była ocena
wpływu dostępu do filtrowanej wody pitnej
na zmniejszenie ciężaru właściwego moczu
u pacjentów z kamicą dróg moczowych. W badaniu
wzięło udział 20 chorych, ich średni wiek wynosił
38,7 lat. U pacjentów badano ciężar właściwy
moczu trzykrotnie. Pierwszy raz po włączeniu
do badania, następnie tydzień oraz miesiąc po zamontowaniu
filtra odwróconej osmozy. Dodatkowo
pacjenci wypełniali ankietę zawierającą 10 pytań.
Grupę kontrolną stanowiło 20 pacjentów bez kamicy
w wywiadzie. Obserwowano zmniejszenie
ciężaru właściwego moczu u pacjentów z kamicą
po tygodniu od zamontowaniu filtra osmotycznego,
wyłącznie w popołudniowych próbkach moczu.
Dostęp do filtrowanej wody pitnej nie pozostaje
obojętny dla pacjentów z kamicą, wywiera korzystny
wpływ na zmniejszenie ciężaru właściwego
ich moczu. Zależność obserwowana była w badaniu
wyłącznie krótkofalowo, co skłania do przemyśleń
nad koniecznością intensyfikacji metod profilaktyki
kamicy. |
Kamica dróg moczowych dotyczy obecnie około 10-12% mężczyzn i około 5% kobiet. Częstość występowania
tego schorzenia jest różna, zależy od obszaru
geograficznego, diety, wieku i płci. Dotyczy zwykle
ludzi młodych, a więc czynnych zawodowo, stanowiąc
ważny problem nie tylko medyczny, ale i społeczny.
Badacze amerykańscy zaobserwowali wzrost zapadalności
na kamicę dróg moczowych w ciągu ostatnich
25 lat XX wieku wśród ludności obydwu płci, zarówno
rasy białej, jak i czarnej. Badania dotyczące częstości
występowania kamicy przeprowadzono także
w wielu innych krajach, między innymi w Niemczech
i Japonii, uzyskując podobne wyniki. Charakterystyczny
jest nawrotowy charakter schorzenia. Ryzyko nawrotu
w ciągu 10 lat wynosi 50%, a w ciągu 20 lat sięga
już 75%.
Niektórzy autorzy uważają kamicę dróg moczowych
za chorobę ogólnoustrojową. Częstość jej występowania
i sytuacje kliniczne, z którymi współwystępuje,
umieszczają kamicę wśród chorób cywilizacyjnych.
Schorzenie ma charakter wieloczynnikowy, ale niezależnie
od etiologii najprostszym do osiągnięcia i podstawowym
celem metafilaktyki u chorych z kamicą jest
zwiększenie ilości przyjmowanych doustnie płynów.
Wskazane jest to w każdym typie kamicy. Zaleca się,
aby płyny spożywane były przez całą dobę, tuż przed
snem, a także w nocy po oddaniu moczu. Postępowanie
takie prowadzi do zmniejszenia przesycenia moczu
szczawianami i fosforanami wapnia oraz kwasem moczowym,
powoduje usuwanie już istniejących kryształów;
poza tym zapobiega zastojowi moczu, chroniąc
przed zakażeniami układu moczowego, do których pacjent
z kamicą jest szczególnie predysponowany. Dobowe
spożycie płynów powinno zapewnić diurezę na
poziomie 2,0-2,5 litra/24 h we wszystkich typach kamicy
oprócz kamicy cystynowej, gdzie ilość przyjmowanych
doustnie płynów powinna być jeszcze większa
- nawet do 4 litrów/dobę. Zwiększona podaż płynów
powoduje zmniejszenie ciężaru właściwego oddawanego
moczu; wartość tego parametru u pacjentów
z kamicą nie powinna przekraczać 1,015 g/ml. Najlepszym
napojem jest woda i to ona powinna stanowić
co najmniej połowę dodatkowo spożywanych przez
chorego płynów.
Celem przeprowadzonego badania była ocena wpływu
dostępu do filtrowanej wody pitnej na zmniejszenie
ciężaru właściwego moczu u pacjentów z kamicą
dróg moczowych. Poza oceną zmienności ciężaru właściwego
moczu w trakcie trwania badania dokonano
również analizy innych parametrów, które wydawały
się istotne.
Materiał i metody
Badanie zostało przeprowadzone w Klinice Chorób
Wewnętrznych i Nefrodiabetologii Uniwersyteckiego
Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi w latach 2009-2012. Do badania włączono
20 dorosłych osób z kamicą dróg moczowych
potwierdzoną badaniem radiologicznym bądź dodatkowo
obecnością ataków kolki nerkowej. Przedmiotem
badania była ocena ciężaru właściwego moczu,
którą przeprowadzono w trakcie trwania eksperymentu
trzykrotnie. Pierwsze badanie ciężaru właściwego
moczu odbywało się po włączeniu pacjenta do badania.
Następnie w mieszkaniu badanego firma AMII
bluefilters montowała urządzenie osmotyczne filtrujące
wodę pitną (sześciostopniowy filtr molekularny).
Drugie badanie ciężaru właściwego moczu wykonywano
tydzień po zamontowaniu filtra. Ostatnie, trzecie
badanie przeprowadzono po upływie miesiąca od zamontowania
filtra. W każdym z wyżej wymienionych
trzech okresów proszono pacjentów o pobieranie próbek
moczu przez 3 kolejne dni w następującym schemacie:
każda poranna próbka moczu, każda próbka
moczu oddanego między godziną 17 a 21. Poza
tym osoby zakwalifikowane do badania proszone były
o wypełnienie krótkiej ankiety zawierającej 10 pytań.
Do grupy badanych osób z kamicą dróg moczowych
została dobrana grupa kontrolna. Stanowiło ją
20 osób bez wywiadu w kierunku kamicy. U tych pacjentów
badano ciężar właściwy moczu przez 3 kolejne
dni w schemacie jak powyżej.
W badaniu do oszacowania ciężaru właściwego moczu
użyto refraktometru klinicznego PAL-10S firmy
ATAGO. Jego parametry techniczne przedstawia tabela
1. Analizę statystyczną uzyskanych danych wykonano
za pomocą programu R wersja 2.13.1 (The R Foundation
for Statistical Computing). Przyjęto poziom
istotności statystycznej p <0,05. Porównania między
grupami dokonano przy użyciu testu Mann-Whitneya.
Porównania wyników chorych w różnym czasie dokonano
przy użyciu testu Wilcoxona (tab. 1, 2).
Wyniki
Charakterystykę kliniczną analizowanej populacji
chorych
przedstawiono w tabeli 2. W grupie kontrolnej
znalazło się 20 pełnoletnich osób, bez kamicy dróg
moczowych w wywiadzie. Wśród nich było 10 mężczyzn
i 10 kobiet. Średni wiek badanych z grupy kontrolnej
wynosił 42 lata (najmłodszy 18 lat, najstarszy
85 lat).
Podczas trwania badania nie zaobserwowano istotnych
różnic w średniej wartości ciężaru właściwego
porannej próbki moczu pacjentów z kamicą. Obserwowano
natomiast niższy średni ciężar właściwy moczu
próbek popołudniowych, ale tylko po tygodniu
od zamontowania filtra. Poziom istotności wynosił:
dla pierwszej próbki po godzinie 17 p=0,031 oraz dla
pierwszych dwóch próbek po godzinie 17 p=0,014. Po
miesiącu od zamontowania filtra nie stwierdzono obniżenia
ciężaru właściwego próbek moczu pobranych
po południu (ryc. 1, 2).
Porównując grupę badaną z grupą kontrolną, stwierdzono
niższy średni ciężar właściwy moczu z 3 dni
w porannej próbce u osób z kamicą nerkową - p=0,031
(ryc. 3). W zakresie próbek popołudniowych takiej zależności
nie odnotowano.
|
Parametry techniczne refraktometru PAL-10S |
 |
|
Charakterystyka kliniczna analizowanej populacji
chorych z kamicą dróg moczowych.
Dane przedstawiono jako średnią i zakres wartości |
 |
W badaniu przeanalizowano również różnice ciężaru
właściwego moczu pomiędzy kobietami i mężczyznami.
Okazało się, iż mężczyźni mają znamiennie wyższy
średni ciężar właściwy moczu z 3 dni zarówno w porannej,
jak i w popołudniowych próbkach moczu; odpowiednio
p=0,031 i p=0,008.
Analiza ankiet wypełnionych przez pacjentów z kamicą
dróg moczowych przy włączaniu do badania wykazała,
iż tylko 20% badanych spożywało płyny w należytej
ilości - co najmniej 2,5 litra na dobę. Ma to
swoje odzwierciedlenie w relatywnie wysokim ciężarze
właściwym moczu. W momencie włączenia do badania
ciężar właściwy niższy niż 1,015 g/ml osiąga 35%
badanych - w porannej próbce moczu i tylko 15%
w próbce popołudniowej. Wśród chorych na kamicę nie stwierdzono korelacji
pomiędzy ciężarem właściwym moczu w porannej
próbce moczu oraz w próbkach po godzinie 17 a wiekiem,
BMI, wiekiem wystąpienia pierwszej kolki, wiekiem
ostatniej kolki, godzinami pracy na tydzień, ilością
płynów spożywanych na dobę (n=20).
|
Badanie, czy doszło do zmniejszenia ciężaru właściwego moczu
po tygodniu oraz po miesiącu od zamontowania filtra w pierwszej
próbce po godzinie 17 |
 |
|
Badanie, czy doszło do zmniejszenia ciężaru właściwego moczu
po tygodniu oraz po miesiącu od zamontowania filtra w pierwszych
dwóch próbkach po godzinie 17 |
 |
|
Średni ciężar właściwy moczu z 3 dni w porannej próbce
(chorzy i grupa kontrolna) |
 |
Dyskusja
Kamica dróg moczowych dotyka już prawie co dziesiątą
osobę na świecie; w ostatnich latach zyskała miano
choroby cywilizacyjnej i ogólnoustrojowej. Mnogość
i różnorodność powikłań tej choroby angażuje w leczenie
lekarzy wielu specjalności, pociągając za sobą
coraz większe koszty. Istotne staje się uświadamianie
społeczeństw o sposobach prewencji tego schorzenia
już na poziomie pierwszego kontaktu z chorym, u którego
właśnie rozpoznano kamicę. Zbyt mała aktywność
fizyczna i zła dieta, powodujące w konsekwencji
otyłość, wzrost zachorowalności na choroby metaboliczne,
jak również zmniejszona podaż płynów prowadzą
do zwiększonej częstości występowania ataków
kolki nerkowej. Należy w przystępny i skuteczny sposób
informować o tym chorych. Korzyści wynikające
ze zwiększonej podaży płynów u pacjentów z kamicą
dróg moczowych są oczywiste i zawierają się w licznych
rekomendacjach. Wydawałoby się, iż propagowanie
zwiększonego spożycia płynów wśród tej grupy
pacjentów jest zaleceniem prostym, łatwym do osiągnięcia
i znaczna część osób się do niego stosuje. Jednak
analizując wyniki badania okazuje się, że tylko co
piąty chory z kamicą spożywa płyny w należytej ilości.
Idea zamontowania filtra osmotycznego do wody
wodociągowej w mieszkaniach badanych zastosowana
w doświadczeniu dodatkowo miała ułatwić im korzystanie
z dobrego źródła wody i zwiększyć doustną
podaż płynów. W przeprowadzonym badaniu widać wyraźnie jedynie krótkofalowe korzyści z zastosowania
filtra, najprawdopodobniej związane z początkową
fazą fascynacji tym urządzeniem. Po miesiącu obserwacji
nie odnotowano znamiennego obniżenia ciężaru
właściwego moczu. Stąd rozsądna i jak najbardziej
uzasadniona wydaje się konieczność okresowej
kontroli nad pacjentami, która polegałaby na ciągłym
przypominaniu o możliwościach profilaktyki. Biorąc
pod uwagę wszystkie powyższe przesłanki, z całą pewnością
można stwierdzić, że swobodny dostęp do filtrowanej
wody pitnej nie pozostaje obojętny dla pacjentów
z kamicą dróg moczowych i wywiera korzystny
wpływ na zmniejszenie ciężaru właściwego ich moczu.
Zauważalne staje się również to, że chorzy z kamicą
mają niższy ciężar właściwy moczu od osób zdrowych.
Na podstawie tych informacji należałoby sądzić,
że pacjenci dotknięci kamicą stosują się do zaleceń odnośnie
zwiększonej podaży płynów i są gotowi się temu
podporządkować. Z drugiej zaś strony wypełnianie
zaleceń lekarskich częściowo, czasami tylko w określonych
porach doby jest dowodem na to, iż chorzy
potrzebują dodatkowych bodźców, aby zwiększyć
ich efektywność. Należy się zastanowić, jak tego dokonać,
gdyż, jak widać, samo zalecenie słowne wydawane
przy rozpoznaniu choroby jest niewystarczające. Doświadczenie
z pewnością wskazuje na stałą potrzebę
propagowania metafilaktyki dziś, aby zapobiec groźnym
powikłaniom choroby w przyszłości.
Wnioski
- Ułatwiony dostęp do filtrowanej wody pitnej
powoduje zmniejszenie ciężaru właściwego moczu
pacjentów z kamicą dróg moczowych. Obserwowane
jest to jedynie w zakresie próbek popołudniowych,
nie dotyczy porannych próbek moczu.
Ponadto zmiany te są krótkotrwałe, co świadczy
o potrzebie stałego i ciągłego informowania pacjentów
o konieczności zwiększonej podaży płynów.
- Chorzy z kamicą dróg moczowych mają znamiennie
niższy ciężar właściwy porannych próbek moczu
niż osoby bez kamicy.
- Zwraca uwagę znamiennie statystycznie wyższy
ciężar właściwy moczu mężczyzn w porównaniu
z ciężarem właściwym moczu kobiet - obserwacja
dotyczy zarówno porannych, jak i popołudniowych
próbek moczu. Fakt ten może stanowić jedną
z głównych przyczyn zwiększonej zachorowalności
na kamicę dróg moczowych wśród mężczyzn.
lek. Agnieszka Majda
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
kierownik kliniki: prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski