Program Towarzystwa Internistów Polskich dotyczący Ciągłego Doskonalenia Lekarzy w Chorobach Wewnętrznych - korzyści i bariery

Postęp w medycynie dokonuje się bardzo szybko. W dziesiątkach tysięcy badań klinicznych prowadzonych na całym świecie weryfikowane są zarówno zupełnie nowe, jak i te od lat stosowane metody rozpoznawania i leczenia chorób. Wyniki tych badań niejednokrotnie nakazują zmianę dotychczasowego postępowania lekarskiego. Ich nieznajomość lub zignorowanie może mieć poważne konsekwencje, przede wszystkich dla indywidualnych pacjentów, ale także dla całego systemu ochrony zdrowia. Te konsekwencje to:

1. Niestosowanie metod skutecznych (np. ignorowanie przez kilkanaście lat danych z badań klinicznych spowodowało opóźnienie szerokiego wdrożenia leczenia trombolitycznego świeżego zawału serca, wskutek czego wielu chorych było pozbawionych szansy uratowania życia).
2. Stosowanie metod nieskutecznych (co się wiąże ze zbędnym obciążeniem finansowym nie tylko poszczególnych chorych, ale i całego systemu) lub szkodliwych (z oczywistymi następstwami zdrowotnymi i ekonomicznymi).

Nieustanne aktualizowanie wiedzy medycznej jest więc koniecznością, bowiem w przeciwnym razie nie zapewnimy pacjentom należnej opieki; co więcej - naszym postępowaniem możemy powodować szkody zdrowotne, a także straty ekonomiczne.

Do ciągłego doskonalenia zawodowego (CDZ) zobowiązujemy się, składając przysięgę lekarską. O tym obowiązku przypomina nam także Kodeks Etyki Lekarskiej. Rzeczywistość jednak pokazuje, że poczucie tego obowiązku wśród lekarzy nie jest powszechne. Dlatego w większości krajów - z inicjatywy towarzystw naukowych, samorządu lekarskiego lub instytucji rządowych - wprowadzane są formalne zasady CDZ. Towarzystwa naukowe i samorząd lekarski chcą w ten sposób zagwarantować zgodność postępowania członków swej profesji z przysięgą i zasadami etyki zawodowej, a instytucje rządowe i administratorzy opieki zdrowotnej - wysoką jakość świadczonych usług medycznych, które mają obowiązek zagwarantować obywatelom.

W Polsce do niedawna CDZ nie było formalnie uregulowane, wobec czego Towarzystwo Internistów Polskich (TIP), wypełniając swoje zadanie statutowe, podjęło w 1999 roku kroki zmierzające do opracowania i wdrożenia spójnych zasad CDZ. Do realizacji tego zadania powołana została w 2000 roku Komisja ds. Kształcenia Specjalistycznego i Ustawicznego pod przewodnictwem prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. W wyniku prac komisji powstały przejrzyste i ogólnie dostępne "Zasady obowiązkowego doskonalenia zawodowego lekarzy uprawnionych do kierowania specjalizacją w dziedzinie chorób wewnętrznych (kierowników specjalizacji)". Ich bezpośrednim celem była weryfikacja pod względem dopełnienia obowiązku CPZ potencjalnych kierowników specjalizacji, na potrzeby powołanego przez ministra zdrowia Zespołu Ekspertów opiniującego wnioski o wpis na listę jednostek uprawnionych do prowadzenia specjalizacji. W pierwszym okresie rozliczeniowym (lata 2001-2003) rozliczyło się z tego obowiązku ponad 1600 lekarzy.

Kolejnym krokiem było utworzenie na stronach internetowych (www.tip.org.pl) "Rejestru lekarzy certyfikowanych przez Towarzystwo Internistów Polskich". W rejestrze są umieszczane nazwiska lekarzy, którzy zgromadzili wymaganą liczbę punktów edukacyjnych zgodnie z "Zasadami" przyjętymi przez TIP. Jest to też forma uhonorowania tych lekarzy, którzy włożyli sporo wysiłku w podnoszenie swoich kwalifikacji i poddali tę aktywność weryfikacji.

W 2004 roku weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia "W sprawie sposobów dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów" (Dz.U. nr 231, poz. 2326), obligujące wszystkich lekarzy w Polsce do potwierdzania co 4 lata swojej aktywności w zakresie CDZ. Według tego rozporządzenia (par. 7) lekarz może gromadzić punkty edukacyjne w ramach realizacji programu przyjętego przez towarzystwo naukowe. W związku z tym TIP zmodyfikowało swoje dotychczasowe "Zasady obowiązkowego doskonalenia zawodowego" i stworzyło "Program TIP Ciągłego Doskonalenia Lekarzy w Chorobach Wewnętrznych.", który został zaakceptowany przez Naczelną Radę Lekarską.

Program zapewnia sprofilowane CDZ w dziedzinie chorób wewnętrznych, będące na odpowiednim poziomie merytorycznym i organizacyjnym dzięki rzetelnemu akredytowaniu poszczególnych zdarzeń edukacyjnych (zjazdów, kursów, programów testowych itd.).

Korzyści, jakie mogą odnieść z tego programu (i z CDZ w ogóle) pacjenci i system opieki zdrowotnej, są oczywiste: pacjentom stwarza się szansę na najlepszą opiekę w świetle aktualnej wiedzy, a systemowi - na efektywne wykorzystanie dostępnych środków. CDZ lekarzy jest więc ze wszech miar opłacalne. Na przeszkodzie stoi jednak bariera finansowa. Koszty (bezpośrednie i pośrednie) większości ważnych w procesie kształcenia ustawicznego zdarzeń edukacyjnych, takich jak konferencje i kursy, niejednokrotnie są równe miesięcznej pensji lekarza.

Pełne powodzenie Programu TIP i powszechnego CDZ zależy więc nie tylko od lekarzy. Samorząd lekarski i TIP zrobiły wiele, aby CDZ internistów i lekarzy innych specjalności mogło się rozwijać. Najwyższa już pora, by ze swojego obowiązku wywiązały się osoby odpowiedzialne za politykę państwa w zakresie ochrony zdrowia: politycy, osoby zarządzające Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) oraz dyrektorzy jednostek służby zdrowia - stwarzając poprzez uregulowania prawne warunki sprzyjające CDZ. Ustawowe wprowadzenie (1) odpisu podatkowego na wydatki związane z CDZ oraz (2) płatnego urlopu szkoleniowego ogromnie ułatwiłoby lekarzom systematyczne aktualizowanie wiedzy i podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Dlatego też wszyscy (nie tylko lekarze) muszą o takie rozwiązania zabiegać.

Na zakończenie warto wspomnieć, że oprócz bezpośrednich korzyści dla pacjentów (w postaci lepszej opieki) weryfikowane CDZ dostarcza ważnych informacji do wykorzystania przy wydawaniu opinii o kwalifikacjach zawodowych lekarza oraz o możliwości prowadzenia specjalizacji. Dzieli takim opiniom dopełnienie obowiązku CDZ przez lekarzy powinno znajdować odzwierciedlenie w kontraktowaniu świadczeń przez NFZ czy przy konkursowej obsadzie stanowisk kierowniczych w służbie zdrowia.