| ||||||||
Ocena przydatności metod immunohistochemicznych do określenia stopnia zaawansowania raka pęcherza moczowego w badaniu histopatologicznym guza usuniętego na drodze przezcewkowej elektroresekcjiStreszczenie pracy doktorskiej nagrodzonej na 45. Kongresie Naukowym Polskiego Towarzystwa Urologicznego Nagrodą im. Prof. Tadeusza Krzeskiego WprowadzenieMorfologiczna ocena stopnia zaawansowania raka pęcherza moczowego ma kluczowe znaczenie dla wyboru metody leczenia pacjentów oraz decyduje o rokowaniu. Jednocześnie badanie histopatologiczne guza pęcherza moczowego usuniętego na drodze przezcewkowej elektroresekcji należy do najtrudniejszych w uropatologii, opierając się na ubogim materiale o niskiej jakości. Ocenę mikroskopową dodatkowo komplikuje niestała obecność blaszki mięśniowej błony śluzowej, która może zostać pomylona z błoną mięśniową właściwą, prowadząc do błędnej oceny stopnia zaawansowania i kwalifikacji pacjenta do nieodpowiedniego leczenia. CelCelem niniejszego badania było określenie przydatności stosowania metod immunohistochemicznych do różnicowania struktur histologicznych błony śluzowej i mięśniowej pęcherza moczowego w preparatach z przezcewkowej elektroresekcji guza pęcherza moczowego.  Materiał i metodaBadanie prowadzono w dwu etapach. Pierwszy, wstępny, oparto na materiale 11 preparatów pęcherza moczowego, w tym 5 patologicznych wyciętych z powodu raka pęcherza moczowego oraz 6 niezmienionych pobranych w czasie badań autopsyjnych; jego celem było określenie przeciwciał, których użycie mogłoby ułatwić różnicowanie blaszki mięśniowej błony śluzowej i błony mięśniowej pęcherza moczowego. Zasadniczy, drugi etap badania opierał się na materiale 47 preparatów guza pęcherza moczowego usuniętego na drodze przezcewkowej elektroresekcji; jego celem była ocena przydatności barwienia immunohistochemicznego z zastosowaniem przeciwciał wybranych w pierwszym etapie badania. Materiał utrwalano w formalinie i zatapiano w bloczkach parafinowych. W toku preparatyki immunohistochemicznej stosowano przeciwciała mysie skierowane przeciwko 12 i 8 antygenom ludzkim odpowiednio w pierwszym i drugim etapie badania: aktynie (tylko pierwszy etap), caldesmonowi, cytokeratynie (tylko pierwszy etap), desminie, elastynie (tylko pierwszy etap), fibronektynie (tylko pierwszy etap), filaminie, kolagenowi typu IV, lamininie, miotylinie, smoothelinie i wimentynie. Barwienia wykonywano manualnie w czasie dwudniowej procedury. Preparaty oceniano w mikroskopie świetlnym ze szczególnym uwzględnieniem obecności blaszki mięśniowej błony śluzowej oraz siły reakcji immunologicznej w jej obrębie oraz w obrębie błony mięśniowej właściwej. Siłę reakcji oceniano w czterostopniowej skali - jako ujemną oraz słabo, umiarkowanie i silnie dodatnią. Różnice w sile reakcji z przeciwciałami pomiędzy blaszką mięśniową błony śluzowej i błoną mięśniową właściwą oceniano pod kątem istotności klinicznej oraz istotności statystycznej z użyciem testu Chi2. WynikiKonieczność różnicowania komórek blaszki mięśniowej błony śluzowej z komórkami mięśniówki właściwej dotyczyła 63,6% badań histologicznych. Nie stwierdzono, aby podstawowe parametry kliniczne wpływały na prawdopodobieństwo obecności blaszki mięśniowej błony śluzowej. Z uwagi na brak istotnych różnic w ekspresji aktyny, cytokeratyny, elastyny i fibronektyny pomiędzy blaszką mięśniową błony śluzowej i błoną mięśniową właściwą użycie przeciwciał skierowanych przeciwko tym białkom uznano za diagnostycznie nieprzydatne i nie kontynuowano badań nad nimi w drugim etapie badania. Na podstawie obserwacji z obu etapów badania odnotowano istotne kliniczne różnice w sile reakcji w obrębie blaszki mięśniowej błony śluzowej i błony mięśniowej właściwej przy użyciu przeciwciał skierowanych przeciwko desminie, kolagenowi typu IV, lamininie, smoothelinie i wimentynie. Różnice obserwowano w 75-100% przypadków (średnio 87,4%). Dla wszystkich tych przeciwciał z wyłączeniem wimentyny reakcja była silniejsza o co najmniej jeden stopień w obrębie błony mięśniowej właściwej. Statystycznie istotne różnice w ekspresji w obrębie blaszki mięśniowej błony śluzowej i błony mięśniowej właściwej odnotowano dla filaminy, smootheliny i wimentyny (p<0,05). WnioskiKonieczność różnicowania blaszki mięśniowej błony śluzowej i błony mięśniowej właściwej podczas badania mikroskopowego preparatu guza pęcherza moczowego stanowi realny i częsty problem diagnostyczny. Obie struktury histologiczne różnią się poziomem ekspresji kilku antygenów białkowych. Nie ustalono pojedynczego jednoznacznego wskaźnika żadnej z dwu struktur histologicznych, przez co najbardziej zasadne wydaje się użycie kombinacji kilku przeciwciał skierowanych przeciwko różnym antygenom. Z uwagi na charakter reakcji taka kombinacja mogłaby obejmować przeciwciała skierowane przeciwko lamininie, smoothelinie i wimentynie. Zagadnienie przydatności metod immunohistochemicznych do określenia stopnia zaawansowania raka pęcherza moczowego wymaga dalszych badań. Szczególnie istotne wydaje się potwierdzenie optymalnej diagnostycznie kombinacji przeciwciał oraz ustalenie wskazań do rozszerzenia diagnostyki o metody immunohistochemiczne.
dr n. med. Sławomir Poletajew |
