| ||||||||
Odpowiedzialność prawna lekarzaCzęść 2Ciąg dalszy pracy dyplomowej napisanej na zakończenie studiów podyplomowych, dotyczącej przybliżenia odpowiedzialności prawnej lekarza. Pierwsza część pracy ukazała się w nr. 6/2014 „Przeglądu Urologicznego”. Odpowiedzialność zawodowa [1]Odpowiedzialność zawodowa to odpowiedzialność za popełnienie przewinienia zawodowego. Jest to szczególny rodzaj odpowiedzialności, związany z przynależnością do określonej i ważnej dla społeczeństwa grupy zawodowej. Ustawa o odpowiedzialności zawodowej dotyczy szerokiej grupy zawodów medycznych – lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych, aptekarzy, ratowników medycznych, diagnostów laboratoryjnych, dietetyków, masażystów, lekarzy weterynarii. Ustawa o Izbach Lekarskich z 01.01.2010 w rozdziale 5 – „Odpowiedzialność zawodowa” określa zasady odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Art. 53 IzbLekU [2] precyzuje, że lekarz podlega odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza. Tę odpowiedzialność lekarz ponosi niezależnie od odpowiedzialności wynikającej z innych przepisów, czyli na przykład niezależnie od postępowania karnego w danej sprawie. W polskim prawodawstwie istnieje możliwość podwójnej odpowiedzialności za ten sam czyn – lekarz może być skazany w ramach postępowania karnego, jak również w ramach odpowiedzialności zawodowej. Lekarze wojskowi, tj. pełniący zawodowo służbę wojskową, podlegają Wojskowej Izbie Lekarskiej z siedzibą w Warszawie i w sprawach odpowiedzialności zawodowej organy tej izby rozpatrują ich sprawy. W postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności zawodowej występują 3 strony – rzecznik odpowiedzialności zawodowej, lekarz, którego dotyczy postępowanie oraz pokrzywdzony. Definicja pokrzywdzonego jest ujęta w art. 57 ust 1 IzbLekU i mówi, że jest to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której dobro zostało bezpośrednio naruszone bądź zagrożone działaniem lub zaniechaniem lekarza. Pokrzywdzony może ustanowić pełnomocników, maksymalnie dwóch, spośród lekarzy, adwokatów lub radców prawnych. W przypadku, gdyby pokrzywdzony zmarł, jego prawa może reprezentować dalej współmałżonek i dalsza rodzina, jak: wstępny, zstępny,rodzeństwo lub osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Obwiniony to lekarz, wobec którego w trakcie postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub skierował do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie. Obwinionemu lekarzowi przysługuje również prawo do ustanowienia maksymalnie dwóch pełnomocników spośród lekarzy, adwokatów lub radców prawnych. W przypadku zaistnienia uzasadnionych przesłanek – niemożność pokrycia kosztów – sąd lekarski może ustanowić obwinionemu obrońcę z urzędu spośród jak wcześniej wymieniono – lekarzy, adwokatów bądź radców prawnych. Jeżeli rzecznik odmówi wszczęcia postępowania wyjaśniającego, pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania, a stronom na postanowienie o jego umorzeniu. Kary Kary przewidziane przez ustawodawcę zapisano w art. 83 IzbLekU. Są to kolejno i narastająco: 1. Upomnienie, 2. Nagana, 3. Kara pieniężna, 4. Zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych od 1 roku do 5 lat, 5. Ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza od 6 miesięcy do 2 lat, 6. Zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1 roku do 5 lat, 7. Pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Sąd, orzekając karę ograniczenia zakresu czynności w wykonywaniu zawodu, określa szczegółowo czynności, których lekarz nie może wykonywać. Może również orzec dodatkowo zakaz pełnienia funkcji kierowniczych. Lekarz, którego uznano winnym i orzeczono wobec niego którąś z wyżej wymienionych kar, traci prawo wybieralności do organów izb lekarskich do czasu zatarcia kary. Zachowuje natomiast czynne prawo wyborcze, chyba że pozbawiono go prawa wykonywania zawodu. Kara pieniężna została wprowadzona dopiero w 2009 roku. Wysokość kary waha się od 1/3 do 4-krotności średniego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (ogłoszonego przez Prezesa GUS i obowiązującego w chwili wydania wyroku w I instancji). Kara orzekana jest na cel społeczny związany z ochroną zdrowia. Można ją orzec jako karę samodzielną lub w połączeniu z inną karą przewidzianą w ustawie. W przypadku orzeczenia zawieszenia prawa wykonywania zawodu termin rozpoczęcia i zakończenia kary wyznacza przewodniczący OIL po otrzymaniu prawomocnego wyroku. Lekarz zawieszony w prawie wykonywania zawodu nie może go wykonywać w żadnej formie – art. 108 ust. 1 IzbLekU. Największą karą jest pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Kara ta może być stopniowana. Jeśli chodzi o czas trwania – na określony czas lub na stałe. Co do miejsca – może dotyczyć regionu lub całego kraju. Pod względem rzeczowym – może dotyczyć wszelkiej czynności albo tylko określonego rodzaju. W przypadku orzeczenia zawieszenia lub zakazu wykonywania zawodu stosunek pracy wygasa z mocy prawa. Powoduje to skutki, jakie przepisy wiążą z rozwiązaniem umowy o pracę, bez wypowiedzenia i z winy pracownika. Sąd Najwyższy uznał w 1994 roku że sąd lekarski orzekający w sprawie odpowiedzialności zawodowej uznając oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego czynu nie może odstąpić od wymierzenia kary. Naczelna Izba Lekarska prowadzi rejestr ukaranych lekarzy i lekarzy dentystów RP. Rejestr jest jawny dla osób i instytucji, które wykażą istotny powód prawny dla ujawnienia danych art. 110 IzbLekU. W skład OIL wchodzi okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej, który wykonuje czynności sprawdzające i prowadzi postępowania wyjaśniające w sprawach odpowiedzialności zawodowej lekarzy, członków danej OIL. Sprawuje też funkcję oskarżyciela przed sądami lekarskimi. Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej wchodzi w skład NIL. Do jego obowiązków należy:
Rzecznik po otrzymaniu zgłoszenia, skargi o możliwości popełnienia przewinienia zawodowego przez lekarza ma obowiązek wydać postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Postanowienie jest doręczane stronom postępowania. Rzecznik w celu wyjaśnienia sprawy ma prawo przesłuchiwać pokrzywdzonego i osoby powołane w charakterze świadków. Ma prawo powoływać i przesłuchiwać biegłych lub specjalistów w danej dziedzinie. Jeżeli zebrany materiał świadczy o popełnieniu przewinienia, rzecznik wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów lekarzowi. Zarzuty przedstawia osobiście lub doręcza na piśmie obwinionemu wraz z informacją o przysługujących mu prawach. Postępowanie wyjaśniające powinno być zakończone w ciągu 6 miesięcy. W szczególnych przypadkach Naczelny Rzecznik OZ może przedłużyć postępowanie wyjaśniające o kolejne 6 miesięcy. O skierowaniu wniosku do właściwego sądu lekarskiego rzecznik zawiadamia pokrzywdzonego, obwinionego lekarza oraz właściwą OIL. Okręgowy i Naczelny Sąd Lekarski Okręgowy Sąd Lekarski jest jednym z organów OIL. Sąd lekarski rozpatruje sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Właściwym sądem dla rozpatrzenia sprawy jest sąd przy OIL, do której należy obwiniony lekarz w chwili wszczęcia postępowania. OSL orzeka w składzie trzech sędziów. OSL może uchylić postanowienie, na które wniesiono zażalenie i przekazać je do ponownego rozpatrzenia przez Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Naczelny Sąd Lekarski wchodzi w skład Naczelnej Izby Lekarskiej. Naczelny Sąd orzeka w składzie 5-osobowym. Rozpatruje odwołania od orzeczeń OSL, zażalenia od postanowienia o tymczasowym zawieszeniu prawa wykonywania zawodu lub o ograniczeniu zakresu czynności wykonywania zawodu do 1 roku oraz o wznowieniu postępowania w zakresie odpowiedzialności zawodowej. W tych przypadkach rozpoznaje zażalenia w składzie 3-osobowym. Uchylając postanowienie, przekazuje jednocześnie sprawę do Naczelnego Rzecznika OZ. Postępowanie przed sądem lekarskim jest jawne. W szczególnych przypadkach może być jawność wyłączona, jeżeli mogłoby to naruszyć tajemnicę lekarską, naruszać dobre obyczaje, naruszać ważny interes prywatny czy wywołać zakłócenie spokoju publicznego. Od orzeczenia OSL stronom przysługuje odwołanie do Naczelnego Sądu Lekarskiego. Należy je wnieść za pośrednictwem OSL w ciągu 14 dni od daty doręczenia orzeczenia, które się zaskarża. Orzeczenia Naczelnego SL kończące sprawę są prawomocne z chwilą ich ogłoszenia. Od prawomocnego wyroku NSL kończącego postępowanie w sprawie przysługuje stronom, Ministrowi Zdrowia i Prezesowi NRL kasacja do Sądu Najwyższego w terminie 2 miesięcy od daty doręczenia orzeczenia. Obecnie trwają prace nad nową ustawą o Izbach Lekarskich. W nowym projekcie przewiduje się zmianę brzmienia art. 95 IzbLekU. W nowym projekcie od prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Lekarskiego kończącego postępowanie stronom, ministrowi właściwemu ds. zdrowia i Prezesowi Naczelnej Rady Lekarskiej będzie przysługiwało odwołanie do właściwego sądu apelacyjnego – Sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Właściwym miejscowo sądem będzie sąd miejsca zamieszkania obwinionego. Odwołanie trzeba będzie złożyć w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Od orzeczenia sądu apelacyjnego kasacja nie będzie przysługiwała, zaś odwołanie będzie składane za pośrednictwem Naczelnego Sądu Lekarskiego. Zmiana ta jest spowodowana stwierdzeniem przez Trybunał Konstytucyjny 29.06.2010 niezgodności pomiędzy art. 42 ust. 2 ustawy z 17.05.1989 o Izbach Lekarskich a art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Postępowanie mediacyjne jest możliwe na podstawie art. 113 IzbLekU. Rzecznik OZ może skierować sprawę do postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym a obwinionym za zgodą stron lub z ich inicjatywy w czasie postępowania wyjaśniającego. W czasie postępowania przed sądem lekarskim sąd również może skierować sprawę do mediacji. Czas trwania postępowania mediacyjnego określono na 2 miesiące. Tego czasu nie wlicza się do czasu trwania postępowania wyjaśniającego. Mediator jest wybierany przez Radę Lekarską na okres 1 kadencji spośród lekarzy. Mediatorem nie może zostać aktualny rzecznik odpowiedzialności zawodowej, zastępca rzecznika OZ i członek sądu lekarskiego. Mediator jest zobowiązany do sporządzenia sprawozdania z mediacji i jej wyniku, sprawozdanie jest dołączane do akt sprawy. W mediacji stosuje się przepisy dotyczące postępowania mediacyjnego, które są zawarte w Kodeksie postępowania karnego. Terminy przedawnień i zatarcia skazania Termin przedawnienia wszczęcia postępowania w sprawach odpowiedzialności zawodowej wynosi 3 lata. Przedawnienie karalności następuje po 5 latach od czasu popełnienia przewinienia. Jeżeli przewinienie zawodowe jest jednocześnie przestępstwem, to karalność za nie ustaje tak, jak karalność przestępstwa. Zatarcie skazania następuje z urzędu w następujących terminach:
Nie ulega zatarciu kara pozbawienia prawa wykonywania zawodu. dr n. med. Teresa Gawlik – Jakubczak, FEBU Piśmiennictwo:
|
