| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przetoka moczowodowo-skórna - pielęgnowanietrudnej urostomii, powikłaniaW urologii operacyjnej nierzadko wykonywane są zabiegi nadpęcherzowego odprowadzenia moczu (NOM). Urostomia, jako stomia odprowadzająca mocz, może być wykonana różnymi metodami operacyjnymi. Najczęściej sposobem Brickera, który polega na wyizolowaniu pętli jelita wyłonionej jako jednolufowa stomia z wszcze-pionymi do niej moczowodami. Rzadziej stosuje się rozwiązania definitywne,czyliwszczepieniemoczowodówbezpośredniowpowło-ki brzucha z ujściem na powierzchni skóry (ureterokutaneostomia) czy wprowadzenie cewnika do nerki (nefrostomia) lub do pęcherza moczowego przez brzuch (cystostomia). Zapobieganie powikłaniom skórnym wokół przetoki wymaga wielokierunkowych działań i zaangażowania całego zespołu terapeutycznego sprawującego opiekę nad chorym z urostomią. Systematycznej obserwacji stomii trzeba nauczyć pacjenta podczas pobytu w szpitalu (bezpośrednio po operacji), i traktować to jako działanie rutynowe. Wystąpienie powikłań stomii jest powodem wielu dolegliwości i wpływa negatywnie na jakość życia pacjentów i ich rodzin. Urostomia zmienia sposób zaspokajania podstawowych potrzeb fizjologicznych,doktórychnależyoddawaniemoczu.Pacjent,powykonaniu urostomii wcześniej wspomnianymi metodami NOM, traci kontrolę nad własnym ciałem w tej sferze, dlatego potrzebuje szczególnej pewności co do zabezpieczenia stomii. Na rynku dostępny jest sprzęt jednoczęściowy w postaci samoprzylepnych worków stomijnych oraz dwuczęściowy, w skład którego wchodzi płytka i worek, który można wymieniać codziennie. W ofercie firmzajmujących się dystrybucją sprzętu stomijnego w Polsce znajdują się także środki do pielęgnacji, tj.: kremy ochronne, pierścienie ochronne, pasty uszczelniająco-gojące, środek - druga skóra, środki do higieny skóry wokół stomii (zmywacz, chusteczki), płytka ochronna, paski do podtrzymywania worków stomijnych, neutralizator zapachu moczu, pas przepuklinowy, płytka do stomii wklęsłej, płytka ze wzmo-cnionym pierścieniem lub bardziej elastycznym kołnierzem, przezro-czystym, z cienką folią przylepną, z otwieranym okienkiem, itp. Pielęgnacja stomii Prawidłowe, a jednocześnie skuteczne zabezpieczenie stomii jest podstawową częścią opieki pielęgniarskiej szpitalnej i ambulatoryjnej oraz niezbędnym warunkiem powrotu do zdrowia pacjenta, u którego wyłoniono urostomię. W zdecydowanej większości przypadków pacjenci z prawidłowo zabezpieczoną urostomią mogą prowadzić normalne życie rodzinne, zawodowe czy społeczne. W pierwszych dobach po operacji główny ciężar opieki nad pacjentem z wyłonioną stomią spoczywa na wykwalifikowanejpielęgniarcestomijnej.Niezwalniatolekarzaodco-dziennej kontroli wyglądu i czynności stomii. Ryzyko pojawienia się powikłań skórnych zostanie zminimalizowane, jeżeli pacjent/rodzina będą stopniowo włączani w czynności związane z zabezpieczeniem urostomii, dzięki czemu nauczą się właściwej pielęgnacji skóry i oceny funkcjonowania stomii oraz sprawnej wymiany sprzętu.
Prawidłowa stomia powinna mieć różowoczerwony kolor, kształt zbliżony do okrągłego i wystawać około 1-3 cm ponad powierzchnię skóry brzucha. Powinna być lekko wilgotna, wydalać odpowiednią treść (mocz, śluz), a skóra wokół otworu stomijnego powinna wyglądać jak w innych miejscach na brzuchu. Zdrowa skóra stanowi barierę ochronną przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych. Jak wiadomo znajdują się w niej receptory czucia, bólu i temperatury. Każde uszkodzenie skóry, szczególnie jej powierzchownych warstw, wiąże się z odczuwaniem przykrych dolegliwości w postaci bólu, pieczenia czy świądu. Przerwanie ciągłości skóry zwiększa też podatność na czynniki zewnętrz-ne, a w szczególności zwiększa ryzyko zakażenia, stąd dbałość o właściwe postępowanie i pielęgnację skóry wokół stomii (np. przy usuwaniu zbędnego owłosienia przed naklejeniem płytki, stosowanie odpowiednich środków do zmywania przylepca czy codziennej toalety).
Duże znaczenie w późniejszym funkcjonowaniu stomii i samopielęgnacji przez pacjenta mają też czynniki od niego niezależne, takie jak:
Leczenie ewentualnych powikłań obejmuje przede wszystkim usunięcie przyczyny ich wystąpienia w oparciu o wcześniej zebrane informacje na temat dotychczasowego funkcjonowania stomii, stosowanego sprzętu oraz stylu życia pacjenta. Powikłania stomii Częstość występowania powikłań jest zróżnicowana, jednak zdecydowana większość może być leczona ambulatoryjnie. Najczęstsze przyczyny powikłań to: nieprawidłowe umiejscowienie stomii, błędy techniczne przy jej wyłanianiu oraz niedostateczne zabezpieczenie przetoki, błędy w pielęgnacji, niewłaściwe postępowanie pacjenta w domu. Pacjenci z przetokami jelitowymi narażeni są na powikłania ogólnoustrojowe i/lub miejscowe. Powikłania te mogą pojawić się zarówno w pierwszych dniach po operacji, jak i później. Najczęściej występujące powikłania urostomii Obrzęk stomii - występuje w pierwszych dniach po zabiegu operacyjnym i rzadko wymaga leczenia. Konieczna jest jedynie kontrola, czy nie dochodzi do zaburzeń ukrwienia i martwicy wyłonionego jelita, czy nie trzeba usunąć nadmiaru śluzu jelitowego. Z tego powodu w pierwszych dobach po operacji zaleca się stosowanie przezroczystych worków urostomijnych dwuczęściowych lub worków sterylnych z otwieranym okienkiem. Należy pamiętać, że bezpośrednio po zabiegu koniec jelita użytego do wytworzenia stomii może być obrzęknięty, w związku z tym konieczna jest systematyczna kontrola wielkości otworu w wycinanej płytce. Wypadanie stomii - jeśli nie przekracza 5-10 cm, zazwyczaj nie wymaga leczenia. Powoduje jednak utrudnienie prawidłowego zaopatrzenia, dyskomfort oraz mikrourazy doprowadzające zazwyczaj do nieznacznych krwawień. Jeżeli jednak wypadanie dotyczy dłuższego odcinka, operacja jest wskazana, ponieważ zapobiega zaburzeniom ukrwienia i martwicy jelita. Wciągnięcie stomii - następuje na skutek nadmiernego napięcia jelita, co jest związane z jego niedostatecznym uruchomieniem podczas operacji albo jest wynikiem martwicy stomii. W tym drugim przypadku (jeśli nie jest konieczny pilny zabieg operacyjny) wciągnięciu stomii często towarzyszy zwężenie. Niezależnie od przyczyny leczenie tego powikłania polega na ponownej interwencji operacyjnej.
Zwężenie stomii - to najczęściej wynik zakażeń i długotrwałych stanów zapalnych wokół wyłonionej stomii. Przyczyną może być zakażenie rany pooperacyjnej lub ziarniniaki powstałe w miejscach szwów mocujących stomię do skóry. Podobnie jak przy wciągnięciu stomii radykalnym postępowaniem jest zabieg operacyjny, choć w tym przypadku może się on ograniczyć do plastyki stomii. Doraźną poprawę może przynieść ponawiane rozszerzanie mechaniczne. Przepuklina okołostomijna - spowodowana jest ubytkiem powięzi, co predysponuje do powstania przepukliny. Postępowanie zachowawcze obejmuje zastosowanie pasów przepuklinowych (dostosowanych indywidualnie) oraz unikanie stanów doprowadzających do wzmożonego ciśnienia w jamie brzusznej (zaparcia, przewlekły kaszel, wzdęcia). W przypadkach gdy przepuklina uniemożliwia prawidłowe zabezpieczenie stomii, należy rozważyć zabieg operacyjny. Niedokrwienie i martwica stomii - najczęściej są wynikiem błędu w technice operacyjnej. Niedokrwienie może dotyczyć błony śluzowej lub całej ściany jelita. Jeżeli dochodzi do powierzchownej martwicy na niewielkim odcinku przy samym brzegu stomii, to po usunięciu martwych tkanek i plastyce stomii przetokę można utrzymać. Jeżeli martwica sięga głęboko lub obejmuje całą ścianę jelita, konieczne jest wytworzenie stomii od nowa. Wyprysk kontaktowy - objawia się zaczerwienieniem i pieczeniem skóry wokół stomii. Przyczyną jest najczęściej podciekanie treści jelitowej i moczu, które drażniąc skórę powodują stan zapalny. Podstawowe znaczenie ma w tym przypadku prawidłowe zabezpieczenie urostomii z użyciem pasty uszczelniającej, pierścienia bądź płytki ochronnej, drugiej skóry (po konsultacji z pielęgniarką stomijną lub lekarzem prowadzącym) i odpowiednie dopasowanie sprzętu stomijnego. Odczyn alergiczny skóry - występuje znacznie rzadziej niż wyprysk kontaktowy, jeśli stosowany jest sprzęt odpowiedniej jakości. Leczenie polega na zmianie stosowanego sprzętu i podawaniu leków o działaniu antyalergicznym. Pacjenci, u których stomia została właściwie wyłoniona i którzy prawidłowo posługują się dobrym jakościowo, odpowiednio dobranym i dopasowanym sprzętem stomijnym, nie są narażeni na wystąpienie powikłań i nie mają problemów z codzienną pielęgnacją urostomii oraz z powrotem do życia społecznego.
piel. Krystyna Pikor |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
