| ||||||||||||||||
Termiczna przezodbytnicza ablacja ultradźwiękowa stercza (HIFU) - pierwsze zabiegi w PolsceKatedra i Klinika Urologii Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu
kierownik katedry: prof. dr hab. n. med. Zbigniew Wolski W Klinice Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Dziecięcej Collegium Medicum w Bydgoszczy 27 i 28 czerwca 2006 roku przeprowadzono po raz pierwszy w Polsce zabiegi przezodbytniczej ultradźwiękowej ablacji stercza u 5 chorych na raka stercza. Zastosowanie metody HIFU (high intensity focused ultrasound) w naszej klinice było możliwe dzięki współpracy z firmą EDAP i Kliniką Urologii Uniwersytetu w Regensburgu, przy osobistym zaangażowaniu Zbigniewa Zinkiewicza, dyrektora polskiej firmy MedicoSystem. Aparat Ablatherm został wypożyczony, a zabiegi wykonywał dr Andreas Blama z Niemiec przy udziale technika z Francji. HIFU jest metodą wprowadzoną ponad 20 lat temu i ciągle udoskonalaną. W 1980 roku urolog dr A. Gelet oraz inżynierowie Blanc i Chapelon z Lyonu wykonali pierwsze niszczenie tkanek za pomocą ultradźwięków u zwierząt doświadczalnych. W 1992 roku Gelet wykonał pierwszy zabieg HIFU u chorego na łagodny rozrost stercza, a w roku następnym u chorego na raka stercza. Dotychczas leczono około 8 tys. chorych na raka stercza w 75 ośrodkach w Europie i na świecie. Największe doświadczenie i najdłuższe obserwacje chorych mają ośrodki w Lyonie, Paryżu, Monachium i Regensburgu (Blama, Gelet, de la Rosette, Thürof, Vallancien).
Aparat ABLATHERM jest już drugą generacją urządzenia służącego do niszczenia tkanek stercza za pomocą fal ultradźwiękowych generowanych przez głowicę wprowadzoną do odbytnicy. Można z całą pewnością uznać to urządzenie za robota medycznego - w pełni znaczenia tej nazwy, ponieważ cały proces leczenia i dostarczania wiązki promieni ultradźwiękowych odbywa się automatycznie po uprzednim zaprogramowaniu w komputerze. Głowica doodbytnicza emituje jednocześnie fale 3 i 7,5 MHz , które w tym samym czasie dają trójwymiarowy obraz gruczołu krokowego i dostarczają energię podnoszącą temperaturę tkanek stercza do 80-90°C, oszczędzając tkanki otaczające. Wysoka temperatura powoduje martwicę tkanek stercza, w tym również ognisk raka. Obszar podgrzania ma wymiary 18 x 21 x 2 mm, a czas trwania emisji w każdej warstwie wynosi 4,5 sekundy, przy zmianie warstwy co 5 sekund. Cały proces emisji i obrazowania za pomocą fal ultradźwiękowych jest w pełni zintegrowany z jednoczesnym pomiarem temperatury w odbytnicy. Po wprowadzeniu głowicy do odbytnicy i zaprogramowaniu zabiegu w komputerze dalsze czynności zespołu polegają jedynie na obserwacji monitora aparatu, który reaguje na nieprawidłowości przerwaniem zabiegu. HIFU przeprowadza się u chorego ułożonego na boku, w warunkach znieczulenia ogólnego lub lędźwiowego tak, aby chory nie zmieniał swojej pozycji. Czas trwania zabiegu zależy od objętości stercza i wynosi od 1 do 3 godz. U chorych, u których objętość stercza przekracza 40 cm3, zaleca się wykonanie w tym samym znieczuleniu przezcewkowej elektroresekcji stercza (TURP) w celu zmniejszenia jego objętości i skrócenia utrzymywania cewnika w pęcherzu. W naszej klinice do HIFU zakwalifikowano 5 chorych na raka ograniczonego do stercza. Chorzy byli w wieku 68-85 lat. Stężenie PSA w surowicy wynosiło u nich od 1,7 do 56 ng/ml. Trzech chorych było już leczonych hormonalnie. Czas zabiegu wynosił od 1 godz. 45 min do 3 godz., przy objętości stercza od 17 do 56 cm3. Najdłużej trwał zabieg u chorego, u którego wykonaliśmy TURP. Wszyscy chorzy znieśli zabieg bardzo dobrze. Nie obserwowano powikłań po zabiegu. Stężenie PSA zmniejszyło się po upływie 2 miesięcy od 2 do 10 razy, a u jednego chorego wynosi 0,00 ng/ml.
Pomimo że EAU Guidelines on Prostate Cancer z 2006 roku polecają stosować HIFU tylko w ramach eksperymentu medycznego, jest on już wykonywany w wielu ośrodkach na całym świecie, przede wszystkim u starszych chorych na raka ograniczonego do stercza, nieakceptujących klasycznych metod leczenia radykalnego lub chorych, u których występują przeciwwskazania do takiego leczenia. HIFU zastosowano również z powodzeniem u chorych, u których doszło do niepowodzenia leczenia z założenia radykalnego - brachyterapii, radioterapii z pól zewnętrznych. Według Vallanciena, HIFU jest małoinwazyjną metodą, do której najlepszymi kandydatami są chorzy w wieku powyżej 70 lat, u których objętość stercza nie przekracza 30 cm3, bez ograniczenia pod względem stopnia złośliwości raka określonej na podstawie skali Gleasona. Niedoskonałością tej metody jest dość długi okres (2-14 dni) utrzymywania cewnika w pęcherzu z powodu obrzęku stercza i zatrzymania moczu. Czas ten można znacznie skrócić, wykonując elektroresekcję stercza. Na podstawie zabiegów przeprowadzonych w naszej klinice oraz wstępnej obserwacji chorych wydaje się, że HIFU powinna również być dostępna w Polsce w wybranych ośrodkach urologicznych, tym bardziej, że może ona zastąpić lub uzupełnić brachyterapię lub napromienienie od zewnątrz, a jej koszt jest znacznie niższy niż koszt metod już uznanych. Pierwszą prezentację metody i obserwacje chorych przedstawiliśmy na 25. Sympozjum Sekcji Urologów Wojskowych PTU 22.09.2006 roku. |